Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Brzegówka zwyczajna, brzegówka, jaskółka brzegówka
Brzegówka zwyczajna (Riparia riparia)
Systematyka
Rząd: wróblowe (Passeriformes)
Rodzina: jaskółkowate (Hirundinidae)
Gatunek: brzegówka zwyczajna, (Riparia riparia)
Charakterystyka/morfologia
Gatunek po raz pierwszy opisany przez Karola Linneusza w 1758 roku. Podobnie jak inne jaskółki brzegówka jest gatunkiem wędrownym, który przez cały rok prowadzi stadny tryb życia. Ptaki te gromadzą się zarówno podczas żerowania, jak i w trakcie migracji oraz w okresie lęgów. Brzegówka to najmniejsza z jaskółek występujących w Polsce. Długość ciała 12-14 cm, ciężar około 14 g, rozpiętość skrzydeł 28 cm. W upierzeniu przeważa szary brąz, brak jest koloru czarnego. Górna część ciała bladobrunatna, spód biały, ogon gładki z niewielkim wcięciem. Przez pierś przechodzi charakterystyczny, poprzeczny brązowy pas, łączący się z brązowym kolorem skrzydeł. Lot jest mniej zwinny niż u innych jaskółek, częściej trzepoczą skrzydłami, rzadziej szybują i latają lotem ślizgowym. W locie widoczne ciemne pokrywy podskrzydłowe. Rzadko chodzi po ziemi. Młode ubarwione podobnie jak ptaki dorosłe, lecz brązowe pióra na grzbiecie mają jaśniejsze brzegi, co tworzy delikatny łuskowaty wzór. Jesienią brzegówki gromadzą się często z innymi jaskółkami, przed zmierzchem wykonują efektowne loty składające się ze spirali i pętli, po czym wracają na trzciny lub krzewy gdzie spędzają noc.
Biotop/ preferencje pokarmowe
Gatunek szeroko rozpowszechniony, gniazduje w Ameryce Północnej, niemal całej Euroazji, i północnej Afryce. Zimuje w Afryce na południe od Sahary, Ameryce Południowej i Indiach. Preferuje otwarte przestrzenie z miejscami dogodnymi do gniazdowania. Wysokie brzegi rzek, gliniaste urwiska, czasem skarpy przy drogach i rowach, strome ściany żwirowisk i hałd pokopalnianych. W przeciwieństwie do innych jaskółek nie występuje w gospodarstwach wiejskich i miastach, chociaż w Niemczech obserwowano kolonie brzegówek gnieżdżące się w szczelinach murów i obmurowanych brzegach rzek. Najwyżej położoną kolonię zarejestrowano w Himalajach na wysokości 4500 m n.p.m., zwykle występuje do 600 m n.p.m. W zależności od miejsca występowania wyróżniono 4 podgatunki, chociaż niektórzy badacze klasyfikują 5 podgatunków. W Polsce średnio liczny ptak lęgowy. Najliczniejsze populacje spotykane są w korycie rzek: Wisły, Bugu, Narwi, Warty i Noteci, większe skupiska gniazdowały także na Górnym Śląsku. Liczebność polskiej populacji szacowana jest na kilkanaście tysięcy par. Wiosenne przyloty w kwietniu – maju, niektóre osobniki odlatują na zimowiska już w lipcu, ale najczęściej jesienna migracja odbywa się w końcu września i początkach października. Nieliczne ptaki obserwowano jeszcze w listopadzie, ale nie stwierdzono zimowania w Polsce. Zwykle żerują grupowo w maksymalnej odległości 1 kilometra od koloni lęgowej. Pożywienie łapią w powietrzu mogą chwytać zdobycz z powierzchni wody lub z ziemi. Podstawą pożywienia w 99,7% są owady: komary, muchówki, chrząszcze, motyle, jętki, ważki i mrówki. Uzupełnienie stanowią pajęczaki i pokarm roślinny.
Rozwój osobniczy
Gnieździ się w koloniach, często bardzo licznych. Wyprowadza 2 lęgi w roku, populacje z północy najczęściej tylko jeden. Zwykle samce przylatują na lęgowiska wcześniej i rozpoczynają wykopywanie gniazda. Po przylocie samic odbywają lot godowy w którym samiec ściga samicę i odgania innych konkurentów. Po 3-4 dniach para wspólnie przystępuje do dalszych prac nad gniazdem. Dziobem i pazurkami wygrzebują korytarz o średnicy 4-7 cm i długości 50 do 60 cm, czasem dłuższy. Na jego końcu znajduje się komora lęgowa szerokości 7-14 cm i wysokości 5-12 cm. Komora lęgowa wysłana jest trawą i piórami. Mimo swych niewielkich rozmiarów potrafią wykonać tak wielką pracę w ciągu 3-4 dni. Samica może mieć więcej partnerów, ale potomstwem zajmuje się tylko jeden samiec. Samica składa 5-6 białych jaj, o wymiarach 17-21 x 12-13 mm. Wysiadują oboje rodzice przez 12 do 16 dni. Pisklęta są karmione 4 do 5 razy na godzinę, początkowo w komorze lęgowej, później podchodzą do wlotu korytarza i głośno wołają o pożywienie. Po 16-22 dniach opuszczają gniazdo, jednak jeszcze przez długi czas wracają do niego na nocleg. Po okresie lęgowym liczne stada nocują w trzcinowiskach, często wspólnie z dymówkami. Opuszczone nory chętnie zajmują wróble, bogatki, pliszki siwe i zimorodki. Średnia długość życia szacowana jest na dwa do trzech lat, najstarszy zaobrączkowany ptak miał 10 lat. Śmiertelność tych ptaków jest wysoka, wynosi od 50 do 70%, a wśród młodych jest jeszcze wyższa. Wynika ona z trudów dalekich migracji i częstych susz w miejscach zimowania
Status gatunku
Populacji brzegówki zagraża regulacja rzek i likwidacja urwistych brzegów. W Polsce gatunek jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Przygotował:
Jan Ławicki