Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Rybołów (Pandion haliaetus Linnaeus 1758)
Systematyka
Rząd: szponiaste (Falconiformes
Podrząd : jastrzębiowce (Accipitires)
Rodzina: rybołowy ( Pandionidae)
Rodzaj: rybołów (Pandion)
Gatunek: rybołów (Pandion haliaetus)
Charakterystyka/ morfologia
Jest trochę większy od myszołowa i ma dłuższe skrzydła. Obie płci ubarwione jednakowo, samice są nieco większe od samców. U dorosłych rybołowów wierzch ciała jest jednolicie brązowy, brązowy pas biegnie również od oka, bokiem szyi na grzbiet. Spód czysto biały, na szyi i piersi szeroki pas brązowych plamek. Gardło i potylica brudnobiałe. Na białej głowie widać ciemny pasek oczny i sterczące pióra na ciemieniu i potylicy. Dziób i nogi szaroniebieskie. Długie i wąskie brunatne skrzydła w locie są zgięte w nadgarstkach, tak jak ma to miejsce u mew. Krótki, prosto ścięty ogon układa na kształt litery M. Skrajny palec zwrotny. Młode ptaki mają jasno obrzeżone pióra na grzbiecie i pokrywach skrzydłowych. U wszystkich rybołowów w powietrzu można dostrzec jasny spód wyróżniający się od czarnych plam na nadgarstku, lotkach drugorzędowych i czarnych końcówek skrzydeł. U niektórych występuje wyraźna, ciemna przepaska na piersi. Swoje wyjątkowo długie szpony może tak ustawić, że dwa tylne palce przeciwstawne są do dwóch przednich. Przy nurkowaniu zamyka nozdrza. Inną adaptacją do zanurzania związanego z trybem polowania są silnie natłuszczone pióra. Dzięki temu ptak wznosi się w powietrze od razu po zanurkowaniu. Długość ciała 55-70 cm, rozpiętość skrzydeł 145-183 cm, długość ogona 19 - 23 cm, masa ciała 1 - 2 kg
Biotop/ preferencje pokarmowe
Żyje nad wodami zasobnymi w ryby. Wybiera zbiorniki wodne o dużej przejrzystości wody co ułatwia mu polowanie. Preferuje skraje starych borów sosnowych, wybrzeża morskie, zadrzewione brzegi rzek i jezior oraz różnego typu rozlewiska i mokradła. Lęgnie się na obrzeżach drzewostanów w pobliżu jezior i stawów hodowlanych. Wymogiem jest obecność wysokich sosen o płaskich koronach, dogodnych do założenia gniazda. Obserwatorzy spotykają się z nimi najczęściej na stawach rybnych i zbiornikach zaporowych. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na niżu, prawie wyłącznie na dwóch obszarach: Pojezierzu Mazurskim oraz Pomorzu Zachodnim, na ziemi lubuskiej i w Wielkopolsce. Całkowita liczebność około 80 par. Przyloty od połowy marca do połowy czerwca i odloty od sierpnia do połowy października. Wędruje pojedynczo, a niektóre osobniki pozostają w łagodniejsze zimy w kraju. Rybołowy są aktywne cały dzień od świtu do zmierzchu i godzinami mogą przesiadywać na słupach lub wierzchołkach martwych drzew. W locie przyjmuje charakterystyczną sylwetkę z uniesionymi skrzydłami. W powietrzu porusza się z prędkością 30 - 60 km/h. Przed zanurkowaniem rybołów wysuwa do przodu nogi i łapie zdobycz długimi, smukłymi i ostrymi pazurami. Może nurkować i przez chwilę pływać po powierzchni wody rozpostartymi skrzydłami. Aby poderwać się do lotu uderza silnie skrzydłami i z rybą w szponach oddala się do spokojnego miejsca lub gniazda. Wobec człowieka jest bardzo płochliwy. Zjada praktycznie tylko ryby o masie 250 g, choć potrafi upolować rybę ważącą nawet do 2 kg. W Polsce podstawą diety rybołowa są karpiowate: leszcz, krąp, płoć, wzdręga, karaś. Nieco rzadziej lin, szczupak czy okoń. Karpie, pstrągi czy tołpygi należą do menu ptaków gniazdujących w okolicach stawów rybnych. Ryby chwyta rzucając się z wysokości 20 a nawet 70 m. Wypatruje je w locie, a kiedy dostrzeże zwierzynę może przed spadnięciem na nią zawisnąć na chwilę w locie trzepocząc skrzydłami jak pustułka. Może polować z zasadzki , obserwuje zbiornik wodny z wysokiego drzewa. Zdarza się nierzadko, że całkowicie zanurza się po powierzchnię wody, choć zwykle na głębokość 3 m. Z upolowaną ofiarą leci na drzewo i tam zabija oraz zjada zdobycz. Mniej typowym pokarmem są drobne ssaki, ptaki, gady, płazy, skorupiaki i inne bezkręgowce, ale zjada je bardzo rzadko. Żerowanie odbywa się przeważnie samotnie. Inaczej jest w przypadku obfitości ryb, kiedy to może tworzyć małe grupki. W okresie lęgowym żeruje w odległości kilku kilometrów od gniazda, choć zdarza się mu oddalać nawet o 30 km.
Rozwój osobniczy
Zajęcie rewiru samiec manifestuje widowiskowym lotem z naprzemiennym wznoszeniem się, zawisaniem w powietrzu i opadaniem. Dodatkowo wydaje przy tym donośny pisk. W szponach może czasem trzymać materiał na gniazdo lub upolowaną zdobycz. Ma to zwrócić uwagę samicy. Pary są monogamiczne. Gniazdo zakłada na szczycie starej, wyniosłej sosny lub w uskokach stromych brzegów. Zajmuje również sztuczne platformy oraz gniazda. Osiedla się nawet na słupach elektrycznych. Konstrukcję budują oboje partnerzy i wykorzystują przy tym różnych rozmiarów gałęzie. Do wyścielenia służą im mech, kora i trawa. Od góry jest zupełnie odsłonięte. Raz wybrane gniazdo użytkuje przez wiele kolejnych lat . Składa w kwietniu lub maju ok. 3 niebieskawych jaj z ciemnym plamkowaniem. Jaja wysiadywane są przez okres ok. 5 tygodni przez obydwoje rodziców, choć częściej robi to samica. Potomstwo, gniazdowniki, wykluwa się w odstępie paru dni. Karmi je samica, która rozdziela im pokarm przynoszony przez ojca. Pisklęta są lotne po 7-8 tygodniach, a opuszczają gniazdo po ok. 9 tygodniach. Pełną samodzielność osiągają po miesiącu lub dwóch. Rybołowy przystępują do swych pierwszych lęgów przeważnie w 3 roku życia.
Status gatunku
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej. Wokół gniazd rybołowów obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08) – w promieniu do 500 m od gniazda. Nie można tam przebywać, ani prowadzić robót leśnych. Od paru lat daje się zauważyć spadek liczebności. Powodem tego zjawiska mogą być prześladowania i nielegalny odstrzał gatunku oraz zmiany do jakich dochodzi w ich siedliskach. Głównie chodzi tu o zagospodarowywanie terenów na cele turystyczne i stawy hodowlane. Coraz częściej brakuje starych drzew na których mógłby postawić gniazdo. Dlatego też rekompensuje się to zakładaniem specjalnych platform.
Autor: Wanda Kula